Το σύμπαν δεν υπάρχει, (εκτός αν το παρατηρήσουμε)

Αν και κάθε άλλο παρά θετικός επιστήμονας είμαι, μου αρέσει να τσαλαβουτάω (ερασιτεχνικά) σε ζητήματα φυσικής, αστρονομίας κλπ. Στο βαθμό βέβαια που μπορώ να τα καταλάβω. Αρκεί να μην υπάρχουν εξισώσεις, δηλαδή. Πάνω απ`όλα μου αρέσουν τα περίεργα. Και τι πιο περίεργο από τη κβαντομηχανική που είναι ένας κλάδος της φυσικής, που κυριολεκτικά σε τρελαίνει. Ακόμη και τα πιο ευφάνταστα σενάρια της επιστημονικής φαντασίας, ωχριούν μπροστά στα συμπεράσματα της, πολλά από τα οποία έχουν αποδειχτεί πειραματικά. Και δεν μιλάμε για κάτι το άυλο, ή το καθαρά θεωρητικό. Οι εφαρμογές της είναι πλέον μέρος της καθημερινότητας μας, στη τηλεόραση, στους υπολογιστές, κλπ. Γιατί όμως να μας τρελαίνει;

Ας πάρουμε για παράδειγμα το κλασικό πείραμα με τις διπλές σχισμές. Σε αυτό, εκτοξεύονται φωτόνια (φως) προς έναν πίνακα με δυο σχισμές. Πίσω από τον πίνακα υπάρχει ένας άλλος πάνω στον οποίο καταλήγει το φως που περνάει από τις σχισμές. Με βάση τη λογική, τα κβάντα (πακέτα ενέργειας) της ενέργειας θα έπρεπε να περάσουν μέσα από τη μία μόνο σχισμή. Αυτό που συμβαίνει όμως είναι ότι περνούν και από τις δυο, ταυτόχρονα. Ακόμη και αν εκτοξευτούν μεμονωμένα φωτόνια. Και αυτό αποδεικνύεται όταν παρατηρηθούν στον πίσω πίνακα, στον οποίο καταλήγουν. Στη προκειμένη περίπτωση, τα φωτόνια συμπεριφέρονται με διπλή υπόσταση, ως σωματίδια και ως κύμα. Πως όμως περνούν ταυτόχρονα και από τις δυο σχισμές; Πως ξεκινούν ως σωματίδια και καταλήγουν ως κύμα;

Η «σχολή της Κοπεγχάγης» μιλάει για «κατάρρευση της κυματοσυνάρτησης». Αυτό που περνάει μέσα από τις σχισμές, δεν είναι απλά κύμα, αλλά κύμα πιθανοτήτων! Με άλλα λόγια, το σωματίδιο δεν έχει συγκεκριμένη θέση, αλλά μια πιθανότητα θέσεων, εδώ ή εκεί, ή παντού ταυτόχρονα. Μόνο όταν το παρατηρήσουμε, αυτό υιοθετεί μια συγκεκριμένη ιδιότητα. Μόνο όταν το παρατηρήσουμε, καταρρέει η ομιχλώδης υπόστασή του, η λεγόμενη κυματοσυνάρτηση, και αυτό γίνεται κάτι. Αν αληθεύει η θεωρία, οι προεκτάσεις της είναι συγκλονιστικές. Αφού τα μικροσωματίδια αποτελούν τη βάση της ύλης, τότε εφόσον ισχύουν τα παραπάνω, τίποτα δεν είναι αληθινό, μέχρι να το παρατηρήσουμε!

Εδώ χρειάζεται σκέψη. Η θεωρία αυτή έχει οδηγήσει πολλούς επιστήμονες, όπως είναι και ο Stephen Hawking, να θεωρούν πως αν αληθεύει, τότε χρειάζεται ένας εξωτερικός παρατηρητής του σύμπαντος, ώστε με την παρατήρησή του να προκαλέσει τη κατάρρευση της κυματοσυνάρτησης , και το σύμπαν να είναι σύμπαν. Άλλοι, όπως ο John Wheeler, πιστεύουν πως μόνο η παρουσία ενσυνείδητων παρατηρητών, όπως είμαστε δηλαδή εμείς, κάνει τη κυματοσυνάρτηση να καταρρεύσει, και άρα το σύμπαν να υπάρξει. Αν δηλαδή είναι αλήθεια κάτι τέτοιο, τότε τα πάντα γύρω μας, σε όλα τα επίπεδα, υπάρχουν απλά και μόνο επειδή τα παρατηρούμε…. Τίποτα δηλαδή δεν είναι αληθινό, αν δεν το δούμε. Όλα βαίνουν βάσει πιθανοτήτων. Και μόνο όταν επέμβει ο νους μας, οι πιθανότητες γίνονται μια και μόνο συγκεκριμένη επιλογή. Η εν λόγω θεωρία κόντεψε να τρελάνει και τον Einstein, ο οποίος εξαιτίας της, έκανε τη περιβόητη δήλωσή του πως «δεν μπορεί ο Θεός να παίζει ζάρια».

Συνεπώς, ένα σωματίδιο δεν έχει συγκεκριμένη ιδιότητα, και δεν τοποθετείται στο χώρο, μέχρι να το παρατηρήσουμε. Είναι παντού και πουθενά. Μέχρι να επέμβει ο νους μας. Τίποτα δεν συμβαίνει μέχρι να παρατηρηθεί. Έως τότε, είναι απλά ένα κύμα πιθανοτήτων. Υπάρχει και κάποια θεωρία, που μιλά για άπειρα σύμπαντα τα οποία γεννιούνται κάθε δευτερόλεπτο που περνά, και ανάλογα με τη δράση του κάθε φωτονίου, ή ηλεκτρονίου που όπως είπαμε αποτελούν την ύλη από την οποία είναι φτιαγμένα όλα, εμείς, η γη, τα αστέρια, οι γαλαξίες, το σύμπαν…

Καλώς ή κακώς, με βάση τη κβαντική φυσική, η ύλη φαίνεται να μην υπάρχει αντικειμενικά. Υπάρχει μάλλον μόνο όταν την παρατηρούμε. Και προκύπτει σαν αποτέλεσμα της καλωδίωσης του εγκεφάλου μας, ο οποίος είναι έτσι προγραμματισμένος ή σχεδιασμένος, ώστε να την αντιλαμβάνεται. Χωρίς αυτόν, δεν υπάρχει τίποτα.

Αρκετοί θα έχουν ακούσει για το παράδοξο των Ινδιάνων. Λέγεται πως όταν ο Κολόμβος έφτασε για πρώτη φορά στην Αμερική, οι ιθαγενείς που τον υποδέχτηκαν στην ακτή δεν μπορούσαν να δουν τα τρία καράβια του. Ο λόγος μάλλον είναι, πως ο εγκέφαλος τους δεν είχε την ανάλογη σχεδίαση, ώστε να συνθέσει την πρωτοφανή για αυτόν εικόνα και να την επεξεργαστεί. Επί εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια, οι ιθαγενείς έβλεπαν απλά θάλασσα. Η εμφάνιση τριών εξωπραγματικών για αυτούς όγκων, δεν μπορούσε να γίνει αντιληπτή. Και όμως, τα πλοία υπήρχαν. Όχι όμως για τους Ινδιάνους.

Πριν από χρόνια είχα ακούσει συνέντευξη του διάσημου Έλληνα αστροφυσικού Νανόπουλου, ο οποίος δήλωνε πως το τελευταίο διάστημα είχε αρχίσει να μελετά νευροφυσιολογία, ως έναν τρόπο για να κατανοήσει το σύμπαν!

Η νευροφυσιολογία πιστεύει πως κάποια μέρα, θα λυθεί το πρόβλημα του τι είναι συνείδηση, εφόσον κατανοήσουμε τις εγκεφαλικές λειτουργίες, τις χημικές διεργασίες, και τις συνάψεις που πυροδοτούν τη νόηση. Το 1983, μια επιστημονική εργασία της αμερικανικής Ακαδημίας για θέματα νόησης, κατέληγε στο ότι «η νευροφυσιολογία θα οδηγήσει στην κατανόηση των μεγαλύτερων επιστημονικών μυστηρίων, όπως είναι η εξέλιξη του σύμπαντος, οι απαρχές της ζωής, και η φύση των μικροσωματιδίων…». Σήμερα, στο τομέα της ψυχολογίας, υπάρχουν αρκετές θεωρίες που προσπαθούν να εξηγήσουν πως ο νους μας αφομοιώνει εικόνες και τις συνθέτει έτσι ώστε να δημιουργείται κάποιο λογικό νόημα. Όλα τα ερωτήματα που απασχολούν επί αιώνες τους φυσικούς, μοιάζουν να είναι αλληλένδετα με αυτά που απασχολούν όσους μελετούν το νου.

Καλώς ή κακώς, οι πηγές της φύσης είναι μέσα μας. Και για όσους επιστήμονες σπεύσουν να αντιδράσουν στα παραπάνω, θυμίζω πως πρόκειται για επιστημονικότατες θεωρίες, και μάλιστα στη κόψη του ξυραφιού της σύγχρονης επιστήμης. Για όσους αντιδρούν από θρησκευτικής άποψης, θα απαντήσω λέγοντας πως η εποχή μας είναι συγκλονιστική διότι για πρώτη φορά οι επιστημονικές μας θεωρίες αρχίζουν να συγκλίνουν με αυτές των αρχαίων θρησκευτικών δοξασιών.

Μπορεί δηλαδή το σύμπαν να υπάρχει μόνο όταν το παρατηρούμε εμείς οι νοήμονες, διότι κάποιος έτσι ήθελε. Κάποιος δηλαδή το έφτιαξε για εμάς και μόνο.

Ο Θεός; Who knows;